جراحی انواع کیست دهانی، تضمین سلامت فک و دهان
جراحی انواع کیست دهانی یکی از روشهای موثر و کارآمد برای درمان و برداشتن کیست‌ها و تومورهای داخل محیط دهان است. این کیست‌ها درواقع توده‌هایی هستند که در اندازه‌های مختلف در استخوان فک یا نواحی زبان، سقف دهان یا لثه ایجاد میشوند. این ضایعات هم بر سلامت دهان تاثیر دارند و هم در بعضی موارد جویدن و صحبت کردن را مختل می‌کنند و حتی ظاهر صورت را هم می‌توانند تغییر دهند. کیستهای دهانی کیسه‌هایی پر از مایع هستند که در بافت‌های دهان و فک تشکیل میشوند و در صورت عدم درمان منجر به عفونت و آسیب به دندان‌ها و حتی در موارد حادتر شکستگی استخوان فک میشوند. برای جلوگیری از عوارض شدید این کیست‌ها حتما باید جراحی کیست و تومور سرطانی دهان توسط جراح متخصص انجام شود. امروزه با پیشرفت تکنیک‌ها جراحی انواع کیست دهانی با حداقل تهاجم و درصد موفقیت بالا انجام میشود.
در این مقاله قصد داریم شما را با انواع کیست دهانی، درمان خانگی کیست دهان، درمان کیست داخل گونه و جراحی کیست سقف دهان آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
در کلینیک دکتر حمید پاچناری، متخصص جراح فک و صورت در زعفرانیه تهران، انواع عمل‌های درمانی مربوط به مشکلات دهان و دندان با بهترین تکنیک‌ها و متناسب با شرایط بیمار انجام میشود. در صورت بروز هر گونه مشکل پس از جراحی انواع کیست دهانی می‌توانید با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید. ما در تمام مراحل درمان همراه شما خواهیم بود. برای دریافت مشاوره یا اخذ نوبت با این شماره‌ها تماس بگیرید. ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
کیست دهانی چیست؟
کیست دهان ضایعه‌ای شبیه به کیسه است که داخل آن با مایع یا حتی گاهی مواد جامد پر میشود و سطح روی آن را لایه‌ای از بافت نرم می‌پوشاند. این کیست‌ها معمولا در بافت‌های نرم دهان مانند لثه، زبان، سقف دهان یا در استخوانهای فک تشکیل میشوند. تفاوت کیست با تومور در این است که تومورها می‌توانند جامد باشند و رشد آنها هم سریع‌تر است اما کیست‌ها اغلب پر از مایع هستند و رشد آنها آهسته است. اما احتمال اینکه بر اثر فشار به بافت‌های اطراف آسیب بزنند وجود دارد. کیستهای دهانی یا odontogenic هستند یا non-odontogenic، کیستهای اودونتوژنیک از بافت‌های مرتبط با دندان درست میشوند و کیستهای نان-اودونتوژنیک در بافت‌های دیگر صورت و دهان رشد می‌کنند. این ضایعات معمولا خوش‌خیم هستند، اما اگر زیادی بزرگ شوند بر اثر فشار دندان‌ها را جابجا می‌کنند یا باعث ضعیف شدن استخوانهای اطراف میشوند. برای تشخیص کیست حتما باید معاینات بالینی، رادیوگرافی و در بعضی موارد بایوپسی انجام شود. بهترین راه هم برای رهایی از این کیست‌ها انجام جراحی انواع کیست دهانی است.
علت ایجاد کیست و تومور دهانی
کیست‌ها و تومورهای دهانی به دلایل مختلفی به وجود می‌آیند و بیشترین عامل ایجاد آنها التهاب، مشکلات رشدی یا ژنتیکی است. شایع‌ترین علت بروز کیستهای التهابی عفونت دندان‌ها یا ضربه‌های شدید است. مثلا وقتی یک دندان مُرده یا عفونی داخل دهان بماند التهاب اطراف ریشه می‌تواند باعث تشکیل کیست شود. تومورهای دهانی با کیست‌ها فرق دارند و نباید آنها را با هم اشتباه گرفتو تومورها به دلیل تغییرات سلولی ژنتیکی یا عوامل محیطی مثل کشیدن سیگار، مصرف زیاد الکل یا رعایت نکردن درست بهداشت دهان و دندان در طولانی‌مدت ایجاد میشوند. از طرفی ضربه‌های مکرر به دهان، گاز گرفتن مداوم لب‌ها یا استفاده از دندان‌های مصنوعی نامناسب هم می‌تواند بافت‌های داخل دهان را تحریک کرده و باعث ایجاد انواع کیست دهانی شود.
در بعضی موارد خاص کیست‌ها از باقی‌مانده‌های بافت جنینی در دوران رشد صورت درست میشود و هیچ علت خارجی وجود ندارد. احتمال اینکه تومورها بدخیم باشند و از جمع شدن سلول‌های غیرطبیعی ایجاد شوند وجود دارد اما کیست‌ها اغلب خوش‌خیم هستند. عواملی مثل رژیم غذایی نامناسب یا ضعف سیستم ایمنی بدن هم می‌تواند باعث ایجاد کیست شود. جراحی کیست و تومور سرطانی دهان بهترین راه برای درمان این مشکل است.
انواع کیست دهانی
کیست‌ها ممکن است به صورت مایع، نیمه مایع یا جامد در زبان، لثه یا استخوان فک به وجود بیایند. این کیست‌ها بسته به محل و منشا به انواع مختلفی دسته‌بندی میشوند. در ادامه به توضیح انواع کیست دهانی می‌پردازیم:
- کیست سقف دهان
- کیست فک پایین
- کیست داخل لپ
- کیست زیر زبان
کیست سقف دهان یا نازوپالاتین
کیست سقف دهان اغلب از نوع non-odontogenic است و اغلب در کانال نازوپالاتین یا بافت‌های نرم سقف دهان تشکیل میشود. این کیست‌ها معمولا کوچک هستند و به صورت تورم نرم در وسط سقف دهان خودشان را نشان می‌دهند. این کیست‌ها باعث فشار در دهان و مشکل در عمل بلع میشوند و در صورت رشد زیاد عفونت می‌کنند. این نوع کیست دهانی از باقی مانده‌های بافت جنینی در سقف دهان ایجاد میشود و رشد آن سریع نیست.
کیست فک پایین یا ردیکولار
کیست فک پایین یکی از شایع‌ترین انواع کیستهای اودونتوژنیک است و اغلب در نزدیکی ریشه دندان‌های مرده یا نهفته تشکیل میشود. این کیست‌ها رشد می‌کنند و باعث ضعیف شدن استخوان فک میشوند و در موارد حاد حتی باعث میشوند استخوان فک بشکند. این نوع کیست فک پایین در قسمت پشتی فک پایین ظاهر میشود و اغلب با درد و تورم همراه است.
کیست داخل لپ یا موکوسل
کیستهای داخل لپ معمولا از غدد بزاقی کوچک در بافت لپ ناشی میشوند و به صورت تورم نرم هستند و هیچ دردی ندارند. این کیست‌ها در اثر ضربه یا مسدود شدن مجرای غدد بزاقی ایجاد میشوند و مایع بزاق داخل آنها جمع میشود. در صورتی که این کیست‌ها پاره شوند مایع از آنها خارج میشود اما دوباره شکل می‌گیرند و برای آنها باید جراحی کیست دهانی انجام شود.
کیست زیر زبان یا رانولا
وقتی غدد بزاقی زیر زبان دچار انسداد میشوند کیست زیر زبانی در دهان شکل می‌گیرد. این نوع کیست دهانی به صورت یک تورم بزرگ زیر زبان ظاهر میشود و باعث مشکل در صحبت کردن و جویدن میشود. در بعضی موارد هم کیست زیر زبان بر اثر ضربه ایجاد میشود. سرعت رشد این کیست‌ها زیاد است و در صورت بروز نیاز به جراحی کیست دهانی دارند.
بعضی دیگر از انواع کیست دهانی
| نوع کیست | دسته‌بندی | منشأ | ویژگی‌ها | محل شایع | نرخ بازگشت |
| کیست پری‌اپیکال | اودونتوژنیک (التهابی) | التهاب ریشه دندان مرده، بر اثر پوسیدگی شدید یا ضربه | شایع‌ترین کیست، حدود 60% کیستهای اودونتوژنیک از این نوع هستند | فک بالا و پایین | پایین |
| کیست رزیدوال | اودونتوژنیک (التهابی) | بر اثر باقی‌مانده کیست پری‌اپیکال پس از کشیدن دندان | مشابه پری‌اپیکال، حدود 5% کیست‌ها را شامل میشود | فک بالا و پایین | پایین |
| کیست پارادنتال | اودونتوژنیک (التهابی) | التهاب اطراف تاج یا ریشه دندان نهفته | اغلب در فک پایین، 3-5% کیست‌ها از این نوع هستند | فک پایین | پایین |
| کیست اودونتوژنیک کراتوسیستیک (OKC) | اودونتوژنیک (رشدی) | باقی‌مانده‌های لامینای دندانی | نرخ بازگشت بالا (تا 30%) | فک پایین، سنین 20-30 سال | بالا |
| کیست لترال پریودنتال | اودونتوژنیک (رشدی) | باقی‌مانده‌های لامینای دندانی | نادر، کمتر از 3% کیست‌ها را شامل میشود | ناحیه کانین تا پرمولر فک پایین | پایین |
| کیست اراپشن | اودونتوژنیک (رشدی) | جدایی فولیکول دندانی از دندان در حال رویش | خودبه‌خود برطرف میشود، در کودکان شایع‌تر است | بافت نرم لثه | بسیار پایین |
| کیست ژنژیوال | اودونتوژنیک (رشدی) | باقی‌مانده‌های لامینای دندانی | در نوزادان یا بزرگسالان رخ می‌دهد | لثه | پایین |
| کیست اودونتوژنیک کلسیفیه | اودونتوژنیک (رشدی) | باقی‌مانده‌های لامینای دندانی | نادر، با ویژگی کلسیفیکاسیون | فک بالا و پایین | متغیر |
| کیست اودونتوژنیک گلاندولار | اودونتوژنیک (رشدی) | باقی‌مانده‌های لامینای دندانی یا ریشه | نادر، نرخ بازگشت بالا (20-30%) | فک بالا و پایین | بالا |
| کیست اودونتوژنیک اورتوکراتینیزه | اودونتوژنیک (رشدی) | باقی‌مانده‌های لامینای دندانی | مشابه OKC اما با نرخ بازگشت پایین‌تر | فک بالا و پایین | پایین |
| کیست نازولبیال | غیراودونتوژنیک | باقی‌مانده‌های بافت جنینی | نادر، در بافت نرم نزدیک بینی و لب ایجاد میشود | ناحیه نازولبیال | پایین |
| کیست میدپالاتال رافه | غیراودونتوژنیک | باقی‌مانده‌های بافت جنینی | نادر، در نوزادان بیشتر مشاهده میشود | خط وسط سقف دهان | پایین |
علائم و نشانه‌های انواع کیست دهانی
قبل از اقدام برای جراحی انواع کیست دهانی باید علائم و نشانه‌های کیست را بشناسید. علائم کیستهای دهانی بسته به اندازه و محل متفاوت است، اما اغلب با تورم شروع میشود و شاید دردی هم نداشته باشد. در ادامه به بعضی از شایع‌ترین علائم کیست دهانی اشاره می‌کنیم:
- بروز درد هنگام صحبت کردن و جویدن در ناحیه دندان یا فک همزمان با بزرگ شدن کیست.
- خونریزی لثه
- بوی بد دهان به دلیل عفونت
- جابجایی دندان‌ها به دلیل فشار وارده از طرف کیست
- تورم در صورت، مشکل در بلع و تغییر صدا در موارد حاد
- تب، خستگی و تورم غدد لنفاوری در کیستهای عفونی.
در بعضی موارد هم کیست هیچ دردی ندارد و در رادیوگرافی‌های روتین مشخص میشوند. توجه به علائم، تشخیص به موقع و جراحی انواع کیست دهانی می‌تواند از بروز مشکلات و عوارض بعدی جلوگیری کند.
روشهای جراحی انواع کیست دهانی
جراحی انواع کیست دهانی اغلب بهترین راه برای رفع این مشکل است و برای این کار روشهای مختلفی وجود دارد. یکی از رایج‌ترین روشهای جراحی انواع کیست دهانی روش enucleation است که در آن کیست را بدون اینکه پاره شود کاملا از دهان خارج می‌کنند. این روش برای کیستهای کوچک مناسب است. برای کیستهای بزرگ‌تر از روش marsupialization استفاده می‌کنند. در این روش بافت روی کیست را باز می‌کنند و لبه‌های آن را به بافت اطراف می‌دوزند تا مایع به تخلیه شده و کیست کوچک شود.
یک روش دیگر برای جراحی انواع کیست دهانی روش decompression است. در این روش با قرار دادن یک لوله فشار داخل کیست را کم می‌کنند و مایع کم‌کم تخلیه میشود. تمامی این روشهای جراحی تحت بیحسی موضعی انجام میشود. اگر کیست به دندانی آسیب زده باشد یا زیادی با آن درگیر شده باشد دندان را نیز خارج می‌کنند. برای کیستهای کوچک از درمان‌های غیر جراحی مثل داروهای ضدالتهابی هم استفاده می‌کنند. اما معمولا برای جلوگیری از بازگشت این کیسه‌ها جراحی انواع کیست دهانی پیشنهاد میشود.
مراقبت‌های بعد از جراحی انواع کیست دهانی
پس از جراحی انواع کیست دهانی برای بهبودی سریع‌تر باید بعضی نکات مراقبتی را رعایت کنید.
- حداقل تا 24 ساعت بعد از جراحی انواع کیست دهانی از خوردن غذاهای سفت یا داغ بپرهیزید.
- فضای دهان را حتما با محلولهای ضدعفونی‌کننده بشویید.
- حتما آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌هایی که برای جلوگیری از عفونت و کنترل درد تجویز میشوند را مصرف کنید.
- اگر جراحی با روش decompression انجام شده باشد لوله را باید تمیز نگه دارید.
- پس از چند روز می‌توانید فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرید اما تا دو هفته از انجام ورزش‌های سنگین بپرهیزید.
آیا کیست دهان خطرناک است؟
کیستهای دهانی معمولا خوش‌خیم هستند و در بسیاری از موارد اگر زود تشخیص داده شوند، خطر جدی ایجاد نمی‌کنند. با این حال در صورتی که درمان نشوند با رشد کردن به بافت‌های اطراف مثل دندان‌ها، استخوان فک یا حتی عصب آسیب می‌رسانند. احتمال بازگشت کیستهای اودونتوژنیک کراتوسیستیک یا گلاندولار بالاست و اگر به خوبی درمان نشوند باعث عوارضی مثل عفونت، جابجایی دندان‌ها یا حتی شکستگی استخوان فک میشوند. در بعضی موارد خاص ممکن است کیست با تومورها و ضایعات بدخیم اشتباه گرفته شود به همین دلیل حتما باید معاینات بالینی دقیق، رادیوگرافی و بایوپسی انجام شود و در نهایت روش مناسب برای جراحی انواع کیست دهانی توسط پزشک معالج انتخاب شود.
درمان خانگی کیست دهان
درمان خانگی کیستهای دهانی در بعضی موارد خفیف امکان‌پذیر است اما به عنوان یک راه حل قطعی توصیه نمی‌شود. بعضی اقدامات خانگی می‌توانند علائم را تسکین دهند یا از عفونت پیشگیری کنند. شستشوی دهان با محلول آب و نمک گرم التهاب را کم می‌کند و جلوی جمع شدن باکتری‌ها را می‌گیرد. نخوردن غذاهای سفت و تند هم به کاهش التهاب و تحریک نشدن ناحیه کیست کمک می‌کند. در بعضی موارد استفاده از کمپرس سرد هم می‌تواند موثر باشد. اما تمام این روش‌ها موقت هستند و نمی‌توانند کیست را به طور کامل درمان کنند. در بسیاری موارد جراحی انواع کیست دهانی باید انجام شود.
درمان کیست داخل گونه
کیست داخل گونه، که اغلب به عنوان موکوسل شناخته میشود، معمولا به دلیل انسداد یا آسیب به غدد بزاقی کوچک ایجاد میشود و درمان آن اغلب با جراحی امکان‌پذیر است. برای درمان کیست داخل گونه از روش مارسوپیالیزاسیون یا انوکلیشن استفاده می‌کنند که تحت بیحسی موضعی انجام میشود. کیستهای کوچک ممکن است خودبه‌خود پاره شوند اما احتمال بازگشت آنها وجود دارد مگر اینکه غده بزاغی آسیب‌دیده را کاملا بردارند. بعد از جراحی باید فضای دهان را به صورت منظم با محلولهای ضدعفونی شستشو دهید تا مجدد دچار عفونت نشوید.
کلام آخر
جراحی انواع کیست دهانی نقش حیاتی در حفظ سلامت دهان دارد. با تشخیص و اقدام به موقع درمان موفقیت‌آمیز خواهد بود. کیستهای دهانی اغلب خوش‌خیم هستند اما اگر به موقع درمان نشوند احتمال اینکه باعث عوارض جدی شوند وجود دارد.
اگر در جایی از دهان خود احساس تورم می‌کنید و احتمال می‌دهید دچار یکی از انواع کیستهای دهانی شده‌اید می‌توانید به کلینیک دکتر پاچناری، متخصص جراحی فک و صورت در شمال تهران مراجعه کنید. در کلینیک دکتر پاچناری بدون نگرانی از بروز عوارض می‌توانید برای درمان کیست دهان خود اقدام کنید. درمان شکستگی استخوانهای صورت و درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی هم از دیگر خدمات این کلینیک هستند. برای دریافت نوبت همین حالا تماس بگیرید. ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
سوالات متداول
آیا جراحی انواع کیست دهانی یک درمان موثر است؟
روشهای جراحی برای خارج کردن کیستهای دهانی جزو روش های کم تهاجمی شناخته میشوند و نرخ موفقیت آنها بالاست.
آیا جراحی کیست دهان نیاز به کشیدن دندان دارد؟
در صورتی که کیست زیادی با ریشه دندان درگیر شده باشد احتمال کشیدن کامل دندان هم وجود دارد.
آیا جراحی انواع کیست دهانی درد دارد؟
خیر، این جراحی تحت بیحسی موضعی انجام میشود و شما هیچ دردی احساس نمیکنید. درد پس از عمل هم به کمک مسکنها قابل کنترل است.
