درد و صدای مفصل فک
اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) مفصل فک در جلوی سوراخ گوش قرار دارد. اگر نوک انگشت خود را در جلوی گوش قرار دهید و دهان را باز و بسته کنید آن را لمس خواهید کرد.
مفصل فک ،بخشی از فک پایین است که در لولایی بر روی استخوان گیجگاهی جمجمه قرار می گیرد در وسط این لولا یک دیسک مفصلی قرار گرفته است که باعث حرکت روان و بدون درد و صدای مفصل می شود. کل مفصل توسط یک کپسول پوشانده می شود و درون این کپسول مایع روان کننده مفصلی وجود دارد.
مفصل فکی چگونه حرکت می کند؟
عضلات اطراف مفصل که به فک تحتانی متصل می شوند عامل اصلی حرکت مفصل و فک پایین هستند که شامل ۴ عضله اصلی می باشد:
۱- مستر ۲- تمپورالیس ۳- تریگوئید داخلی ۴- تریگوئید خارجی
البته تعدادی عضله دیگر و تعدادی رباط و تاندون هم در حرکات ظریف فک و مفصل نقش دارند
اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) و عضلات آن چیست؟
هر گونه عملکرد غیر طبیعی مفصل فک و عضلات مرتبط با آن که منجر به درد و صدا و حس ناخوشایند در بیمار گردد TMD نامیده می شود.
این حالت یکی از شایعترین دلایل درد در ناحیه صورت است.
حدود ۳۶ درصد افراد مبتلا به این اختلال هستند یعنی از هر ۳ نفر یکی درجاتی از این اختلال را دارد. بصورت کلی در خانم ها شایعتر است.
علائم اختلالات مفصل فکی (TMD) چیست؟
۱- درد در هنگام باز و بسته کردن دهان و جویدن غذا
۲-کاهش میزان باز شدن دهان
۳-صدای تق تق یا خش خش در هنگام باز و بسته کردن دهان
۴-احساس خستگی و گرفتگی و درد در عضلات ناحیه شقیقه و گونه و زوایه فک و کف دهان خصوصا در هنگام جویدن لقمه های غذایی سفت
۵-درد در ناحیه گردن ، پشت گوش و حتی سردرد
۶-در رفتگی مفصل فک بصورت یکطرفه یا دو طرفه و باز ماندن دهان
۷-قفل شدن دهان و باز نشدن آن
۸-کج شدن دهان در هنگام باز کردن دهان
اختلال مفصل فکی چگونه تشخیص داده می شود؟
در اکثر موارد خود بیمار با شکایت از درد و صدای مفصل فک مراجعه می کند
پس از آن جراح مفصل و عضلات صورت و دندانهای بیمار را معاینه می کند و سپس در خواست تصاویر رادیوگرافی و CT و MRI می دهد و تشخیص خود را قطعی می کند.
برای انجام خدمات زیبایی از جمله جراحی اختلال فک و دریافت مشاوره از دکتر حمید پاچناری متخصص و جراح فک و صورت با سالها سابقه و فعالیت در زمینه زیبایی با مراکز و بیمارستانهای معتبر می توانید از طریق شماره های زیر اقدام به دریافت نوبت نمایید: ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
علت اختلال مفصل فکی و عضلات آن چیست؟
۱- عادتهای غلط مثل جویدن آدامس یا ساییدن و فشردن دندانها به هم
۲- رژیم غذایی شامل لقمه های درشت و سفت
۳- سابقه عفونت گوش
۴- سابقه ضربه به فک یا شکستگی فک
۵- سابقه درمان دندانپزشکی طولانی مدت با دهان باز
۶- شرایط پر استرس و اضطراب اخیر
۷- دندان قروچه در خواب(ساییدن غیر ارادی دندانها در حالت خواب)
۸- خم کردن طولانی مدت سر و شانه و کمر در هنگام مطالعه و کار
۹- استفاده طولانی مدت از گوشی تلفن
۱۰- خواب نامنظم و بی خوابی
۱۱- مصرف بیش از حد قهوه
۱۲- ابتلا به بیماری های استخوانی و مفصلی مثل آرتروز مفصل ، روماتیسم مفصلی، آرتریت روماتوئید، پسوریازیس
۱۳- تومورهای خوش خیم و یا بدخیم مفصل فک
۱۴- افسردگی و سایر اختلالات عصبی و سایکولوژیک
۱۵- ورزش های رزمی و ضربه مکرر به سر و صورت
انواع اختلالات مفصل فکی و عضلات آن
جابجا شدن دیسک مفصلی همراه با بازگشت
در این حالت معمولا صدای تق تق مفصل موقع باز و بسته شدن دهان شنیده می شود و ممکن است همراه یا بدون درد باشد
جابجا شدن دیسک مفصلی بدون بازگشت
در این حالت بیشتر درد مفصل و کاهش باز شدن دهان وجود دارد و ممکن است بیمار هنگام باز و بسته شدن دهان صدای خش خش می شنود
در رفتگی مفصل فک
در این حالت مفصل ناگهان بصورت یکطرفه یا دوطرفه از جای خود خارج می شود و در نتیجه دهان بیمار باز می ماند و نیاز به جا اندازی مفصل فک است
تخریب مفصل و دیسک مفصلی
در این حالت مفصل ساییده و دیسک مفصلی خورد و سوراخ می شود . در این حالت درد و صدای خش خش وجود دارد و علت بروز آن درمان نکردن ۳ حالت فوق است
درد مزمن عضلات صورت و گردن یا دهان
در این حالت مشکل در عضلات قرار دارد و خود را بصورت گرفتگی و اسپاسم و خستگی عضله نشان می دهد . گاهی نقاط بشدت دردناک در صورت وجود دارد که لمس آن درد را تشدید و پخش می کند.
مراحل درمان اختلالات مفصلی
۱- اصلاح عادات غلط بیمار شامل :
- پرهیز از جویدن آدامس
- رژیم غذایی نرم و تکه های غذایی کوچک به مدت ۲ ماه
- پرهیز از درمان های دندانپزشکی غیر ضروری به مدت ۲ ماه
- قرار دادن کف دست در زیر چانه در هنگام خمیازه کشیدن و ممانعت از باز شدن بیش از حد دهان
- پرهیز از فشردن دندانها به هم بصورت عادتی از طریق قرار دادن نوک زبان در پشت دندانهای فک بالا
- پرهیز از خم کردن طولانی مدت سر در هنگام مطالعه و کار
- استفاده از گارد محافظ صورت و فک و دهان هنگام ورزش
- اصلاح زمان خوابیدن و کنار گذاشتن موبایل در ساعت خواب
- پرهیز از دراز کشیدن روی شکم و فشار به چانه در هنگام خواب
- استفاده از کمپرس گرم بر روی مفصل و عضلات و ماساژ ناحیه بصورت روزانه
۲- دارو درمانی شامل :
این داروها صرفا در صورت تجویز پزشک استفاده گردند
- داروهای ضد درد و ضد التهاب مثل سلکسیب و…
- داروهای مسکن قوی مثل مخدرها و…
- داروهای استروئیدی
- داروهای آرام بخش مثل کلونازپام (شب قبل از خواب)
- داروهای شل کننده عضلانی مثل متوکاربامول و…
- داروهای اعصاب مثل کاربامازپین و آمیتریپتیلین و…
۳- اسپلینت تراپی شامل :
اسپلینت ها قطعات پلاستیکی هستند که بر طبق نوع اختلال مفصل فک به شکل های مختلفی ساخته می شوند. این قطعات طبق نسخه متخصص جراحی فک وصورت ، توسط متخصص پروتز دندانی یا لابراتوآر ساخته می شود. اسپلینت در بین دندانها قرار می گیرد و مانند آتل برای مفصل فک عمل می کند. در واقع مانع از فشردن و ساییدن دندانها به هم می شود و باعث می شود مفصل و عضلات در حالت استراحت قرار گیرند
۴- فیزیوتراپی مفصل فک و عضلات شامل :
فیزیوتراپی مفصل فک در مطب دکتر پاچناری با کمک لیزر کم توان LLLT انجام می شود و تعداد جلسات استفاده از لیزر بستگی به شدت علائم و درد بیمار دارد.
استفاده از لیزر باعث ایجاد گرمای عمقی و افزایش جریان خون در ناحیه می شود که بدنبال آن التهاب و عوامل دردزا از ناحیه شسته و خارج می شوند و در عین حال باعث افزایش ترشح مایع مفصلی و روان تر شدن حرکت فک می شود . در ضمن لیزر کم توان تاثیر ثابت شده ای در ترمیم بافت های تخریب شده دارد.
همچنین استفاده از لیزر باعث کاهش علائم گرفتگی و درد عضلانی در صورت و گردن می شود
۵- آرتروسنتزیس(شستشوی مفصل و تزریق دارو در مفصل) :
در صورتی که بیمار به مراحل فوق پاسخ کافی ندهد و مشکل برطرف نشود یا از ابتدا مشکل بیمار حاد باشد از درمان آرتروسنتزیس استفاده می شود.
این درمان تحت بی حسی و در مطب انجام می شود. ابتدا پوست ناحیه بی حس می شود سپس جراح یک سوزن را وارد فضای مفصلی کرده و مجددا داروی بی حسی را در مفصل تزریق می کند. پس از آن سوزن دوم وارد مفصل می شود و شستشوی مفصل با کمک سرم استریل انجام می شود . پس از اتمام شستشوی مفصل ، جراح جهت کاهش علائم بیمار و کمک به ترمیم ، به درون مفصل داروی کورتونی یا هیالورونیک اسید یا ضد درد یا پلاسمای خود بیمار(PRP) را تزریق می کند .
پس از آرتروسنتزیس، به بیمار داروهای مسکن و آنتی بیوتیک تجویزی می شود و کبودی و تورم و درد مختصر در محل مفصل طبیعی است و پس از چند روز بر طرف می شود. بیمار حتما باید در طی چند روز اول غذاهای نرم و آبکی مصرف کند و از وارد کردن فشار به فک یا باز کردن بیش از حد دهان جلوگیری کند. حالت بی حسی یا بی حرکتی در صورت پس از آرتروسنتزیس موقتی است و پس از چند ساعت برطرف می شود
۶- جراحی های باز مفصل شامل :
معمولا در موارد جابجایی شدید دیسک مفصلی یا سوراخ شدن دیسک این جراحی انجام می شود.
این جراحی تحت بیهوشی و در اتاق عمل قابل انجام است. ابتدا یک برش کوچک پوستی بر روی پوست زده می شود و مفصل باز می شود ، سپس دیسک به موقعیت خود آورده شده یا دیسک سوراخ و خورده شده توسط مواد پیوندی جایگزین می شود. پس از آن برش بخیه می شود و بیمار ترخیص می گردد
در ضمن گاهی اوقات جهت درمان در رفتگی مزمن فک از جراحی باز استفاده می شود
۷- جراحی تعویض مفصل فک :
در موارد تخریب شدید استخوان مفصل دیگر امکان نگهداری آن وجود ندارد و باید جراحی تعویض مفصل فکی و قرار دادن مفص مصنوعی انجام شود.
برای ساخت این مفصل مصنوعی ابتدا از بیمار یک CT اسکن سه بعدی تهیه می شود و در لابراتوآر مفصل تیتانیومی طراحی و ساخته می شود.
این جراحی تحت بیهوشی و در بیمارستان انجام می شود .
ابتدا برش پوستی روی مفصل زده می شود و پس از باز شدن مفصل ، استخوان تخریب شده و دیسک مفصلی خارج می شود و به جای آن مفصل مصنوعی قرار می گیرد و با پیچ و پلیت فیکس می شود. پس از آنر خط برش بخیه می شود و بعد یک بستری کوتاه مدت بیمار از بیمارستان ترخیص می شود
مدارک و اقدامات مورد نیاز قبل از شروع درمان اختلال مفصلی
۱-کشیدن دندانهای عفونی و دردناک و ترمیم همه پوسیدگی ها و عصب کشی دندانهای درگیر
۲- جراحی دندانهای عقل نهفته علامت دار و دردناک
۳- معاینه توسط متخصص جراح فک و صورت
۴- معاینه توسط متخصص گوش،حلق و بینی و متخصص نرولوژی(مغز و اعصاب) در صورت لزوم
۶- تصاویر رادیوگرافی پانورامیک، ترنس کرانیال
۸- انجام CT اسکن و MRI در صورت تجویز جراح
۹- مشاوره های تخصصی از متخصص پروتز و ارتودنسی در صورت لزوم
نکات قبل از آرتروسنتزیس و جراحی باز مفصل فک
- سیگار و قلیان نکشیدحداقل از ۲ الی ۴ هفته قبل از عمل ترک شود
- الکل مصرف نکنید
- داروهای ضد انعقاد و مکمل ها را با مشورت پزشک قطع کنید؛داروهای آسپیرین(۵روز)،پلاویکس(۵روز)، وارفارین(۳روز) ،آکسابین(۲۴الی ۴۸ ساعت) و ویتامین E و روغن ماهی و داروهای گیاهی(۲هفته) مثل جنسینگ ، جینکو ، سیر و … منجر به خونریزی می شوند و باید قبل از جراحی صرفا با تایید پزشک مربوطه قطع گردند
- اگر جراحی شما در اتاق عمل و تحت بیهوشی انجام می شود موارد زیر را در نظر بگیرید(جراحی باز مفصل فک ):
1. از سرماخوردگی و سینوزیت دوری کنید
ابتلا به عفونت های تنفسی منجر به کنسل شدن و به تاخیر افتادن عمل شما به مدت حداقل یکماه می شود
2. از بروز تبخال پیشگیری کنید
تبخال باعث کنسل شدن عمل شما تا برطرف شدن زخم آن می شود
3. شب قبل از عمل ناشتا باشید
از ۸ ساعت قبل از ساعت عمل ناشتا باشید
4. مژه مصنوعی ، ناخن مصنوعی ، لنز و زیورآلات خود را قبل از روز عمل خارج کنید
5. استحمام شب قبل از عمل
شب قبل از عمل استحمام کنید و صورت و موها را بشویید ؛ قبل از عمل موهای صورت را shave کنید، اینکار باعث کاهش احتمال عفونت می شود
6. شب قبل از عمل مسواک بزنید - در صورت انجام جراحی در مطب و تحت بی حسی (آرتروسنتزیس) موارد زیر را در نظر بگیرد:
1. تبخال باعث کنسل شدن جراحی می شود. در صورت ابتلا از بروز آن پیشگیری کنید(قرص آسیکلوویر)
2. قبل از جراحی دوش بگیرید و موهای صورت را کاملا shave کنید
3. مصرف قرص استامینوفن ۵۰۰ میلی گرم و تزریق عضلانی آمپول دگزامتازون ۴ میلی گرم ، یک ساعت قبل از جراحی درد و ورم پس از جراحی را کاهش می دهد
4. در صورت ابتلا به دیابت(قند خون) ، یک ساعت قبل از عمل ، ۲ عدد کپسول ۵۰۰ میلی گرم آموکسی سیلین مصرف کنید( البته اگر به آن آلرژی ندارید وگرنه از جراح مشورت بگیرید)
مراقبت های پس از جراحی باز مفصل فک
۱- سیگار قلیان نکشید حداقل تا ۲ ماه پس از جراحی مصرف دخانیات ممنوع است.
۲- الکل مصرف نکنید.
۳-کمپرس یخ استفاده کنید در طی ۳ روز اول پس از جراحی از کمپرس یخ استفاده کنید و هر ۱۰ دقیقه آنرا جابجا کنید.
۴- از روز چهارم کمپرس گرم استفاده کنید مانند حوله گرم.بیش از حد داغ نباشد.در صورت وجود خونریزی کمپرس گرم ممنوع است.
۵- ممکن است روز پس از جراحی ، جراح فک بیمار را با کمک کش ارتودنسی یا سیم ،ثابت کند .تا زمانی که جراح تایید نکرده آنها را حذف یا جابجا نکنید. پس از تایید پزشک و آموزش نحوه انداختن کش ها، بمدت ۱ الی ۱.۵ ماه از کش ارتودنسی(الاستیک) استفاده کنید. همیشه در جیبتان قیچی یا کاتر سیم داشته باشید که در صورت بروز حالت تهوع و استفراغ بتوانید سریعا دهان را باز کنید.
۶- کشیدن بخیه ها
بعد از ۷ الی ۱۰ روز کشیده می شوند
۷- ورزش و فعالیت سنگین نکنید
در طی ۲ ماه اول پس از جراحی ورزش های سنگین مثل بدنسازی و لیفت و ورزش های رزمی و همچنین شنا ممنوع است
بعد از ۱ هفته می توانید ورزش های سبک مثل پیاده روی را شروع کنید
۸- تورم و کبودی
تورم در روز سوم به حداکثر می رسد و پس از آن رو به کاهش می گذارد و بعد از ۱ الی ۲ هفته برطرف می شود.کبودی در محل جراحی خصوصا در افراد با سن بالاتر غیر طبیعی نیست و معمولا پس از ۱۰ روز از بین می رود
۹- برگشتن قدرت و حرکات فک به حالت نرمال
حداقل ۶ ماه پس از جراحی به حالت طبیعی بر می گردد
۱۰- پانسمان فشاری فکین
بهتر است ۲۴ الی ۴۸ ساعت در محل بماند
۱۱- بهداشت زخم را رعایت کنید
۱۲- داروها را طبق نسخه مصرف کنید
معمولا پس از جراحی باز مفصل داروهای زیر تجویز می شود:
آنتی بیوتیک(مصرف سر ساعت تا آخرین عدد)-مسکن-آمپول دگزامتازون(تزریق عضلانی)-پماد تتراسایکین(بر روی بخیه پوستی)
۱۳- رژیم غذایی نرم و آبکی داشته باشید
در طی ۱.۵ الی ۲ ماه اول بعد از جراحی از جویدن مواد غذایی و خوردن غذاهای سفت و جویدنی پرهیز کنید. در این مدت از غذاهای نرم و آبکی و له شده توسط بلندر استفاده کنید مانند سوپ صاف شده یا فرنی یا پودر سرلاک یا آبمیوه یا پاستای نرم و … . طبیعتا در این دوره باید حجم وعده های غذایی کمتر ولی تعداد دفعات وعده های غذایی روزانه افزایش یابد.
۱۴- مایعات فراوان استفاده کنید
۱۵- استحمام با آب ولرم بعد از ۳ روز با رعایت پرهیز از وارد شدن ضربه به فک قابل انجام است
۱۶- از روز پس از جراحی شربت مولتی ویتامین را آغاز کنید یک قاشق غذاخوری بصورت روزانه
عوارض و مشکلات احتمالی پس از جراحی باز مفصل فک
خونریزی شدید
نیاز به بخیه مجدد و پانسمان دارد.
عفونت
بسیار نادر هست و معمولا در افراد با نقص سیستم ایمنی مثل افراد تحت اشعه درمانی و شیمی درمانی و مبتلایان به دیابت و… و مصرف دخانیات و الکل و … و بهداشت ضعیف دهان و یا قطع خودسرانه آنتی بیوتیک رخ می دهد. علائم آن ترشح چرک ، تورم دردناک طولانی است.
بی حسی پوست محل جراحی موقتی است.
آلرژی
در موارد نادر بیمار به پیچ و پلاک یا مفصل مصنوعی آلرژی نشان می دهد که در اسرع وقت باید خارج شوند.
اختلال حرکتی در پلک و ابرو و پیشانی
ممکن است این حالت بصورت ضعف عضلات خود را نشان دهد که برگشت پذیر است.
کلام آخر
در صورت نیاز به اخذ مشاوره یا بروز هر مشکلی پس از جراحی ، با ما در تماس باشید ؛ تا پایان دوره درمان در کنار شما خواهیم بود. شماره تماس مطب دکتر پاچناری (اخذ نوبت) ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
مشاوره در واتس اپ یا تلگرام
۰۹۱۸۸۸۱۷۹۱۸
پیج اینستاگرام
@dr.hamid.pachenari
