تومور و کیست های سرطانی دهان و صورت چیست
سرطان دهان (SCC) ،ششمین سرطان شایع در انسان است. سرطان دهان در مخاط دهان یعنی لایه پوشاننده دهان ایجاد می شود شامل لثه، مخاط باکال ،کف دهان، کام (سقف دهان) و زبان
سرطان دهان یک تومور بدخیم مهاجم است و می تواند به نواحی اطراف مثل استخوان فک و نواحی دور دست مثل کبد هم دست اندازی (متاستاز) کند. مهمترین نکته در درمان موفقیت آمیز سرطان دهان ، تشخیص به موقع در مراحل اولیه است.
برای تشخیص به موقع اولا خودتان هر گونه زخم یا تورم یا علامت غیر طبیعی طولانی مدت در دهان را جدی بگیرید و آنرا با جراح فک و صورت در میان بگذارید. ثانیا حداقل سالی یکبار توسط دنداپزشک چکاپ شوید.
به شما توصیه میکنم با اطلاع از دلایل ایجاد سرطان دهان تا حد امکان از بروز آن پیشگیری کنید.
فراموش نکنید ! هر زخمی در دهان که بعد از ۲ هفته خودبخود خوب نشده است نیاز به معاینه توسط جراح فک و صورت دارد و در صورت لزوم توسط جراح نمونه برداری می شود.
برای انجام خدمات زیبایی از جمله جراحی ، تخلیه کیست و تومور سرطانی دهان و فک و دریافت مشاوره از دکتر حمید پاچناری متخصص و جراح فک و صورت با سالها سابقه و فعالیت در زمینه زیبایی با مراکز و بیمارستانهای معتبر می توانید از طریق شماره های زیر اقدام به دریافت نوبت نمایید: ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
علت ایجاد سرطان دهان
۱-سابقه خانوادگی و عوامل ارثی
۲-اختلالات ژنتیکی بدلایل ارثی یا محیطی
۳-سیگار و دخانیات (احتمال سرطان دهان را ۶ تا ۸ برابر می کند)
۴-الکل ( ۷۵ درصد افرادی که دچار سرطان دهان می شوند سابقه مصرف الکل دارند)
۵-تغذیه نامناسب (کمبود آهن، ویتامین های AوCوE )(مصرف کم سبزیجات و میوه ها)
۶-ابتلابه برخی ویروس ها مثل HPV
۷-بهداشت ضعيف دهان (جرم و پوسیدگی فراوان)
علائم سرطان دهان
- توده سفت سفید یا قرمز داخل دهان
- زخم طولانی مدت در دهان همراه با ترشح یا خونا به یا بوی بد
- بی حسی یا احساس سوزش یا توده دردناک
- کاهش وزن بدون علت مشخص
- در موارد پیشرفته توده سرطانی ممکن است به پویت صورت برسد و باعث سوراخ و قرمز شدن پوست شود
- وجود توده های سفت معمولا بدون درد ، در گردن بیمار
مدارک مورد نیاز قبل از جراحی سرطان دهان
-فوتوگرافی از توده دهانی(عکس رنگی)
-تصویر CT اسکن با و بدون کنتراست از صورت ، گردن ، قفسه سینه و شکم و یا MRI و یا PET و یا اسکن هسته ای استخوان همراه با گزارش رادیولوژی
-نمونه برداری از توده دهانی و اخذ گزارش پاتولوژی ( حتما و فقط بعد از اخذ تصاویر رادیولوژی)
-سونوگرافی گردن در صورت لزوم
-آزمایش خون ، ادرار و کبد و …
-اخذ مشاوره از متخصص انکولوژی (سرطان)
-اخذ سایر مشاوره های تخصصی از پزشک مربوطه در صورت ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت ، اختلال تیروئید ، مشکلات قلبی و …
درمان سرطان دهان
جراحی حذف توده سرطانی همراه با حاشیه ای از بافت مشکوک اطراف آن
اصلی ترین و موثرترین درمان برای سرطان دهان جراحی حذف این توده است و اگر در مراحل اولیه انجام شود می تواند بصورت کامل سرطان دهان را ریشه کن کند
در سرطان های بزرگ دهانی که استخوان فک و یا پوست صورت را درگیر کرده اند ، حجم زیادی از بافت صورت برداشته می شود که در آینده نیاز به بازسازی با پیوند استخوان و پیوند پوست دارد
حداقل یکسال بعد از جراحی بیمار باید توسط جراح معاینه شود و در صورت عدم عود سرطان ، بازسازی انجام خواهد شد
در این جراحی معمولا برش داخل دهانی و برش پوستی زیر فک زده می شود
پرتودرمانی (رادیوتراپی) و شیمی درمانی (کموتراپی)
یا بعنوان درمان کمکی در سرطان پیشرفته دهانی استفاده می شود یا در مواردی که سرطان دهان به هر دلیلی امکان جراحی ندارد بعنوان آخرین گزینه درمان استفاده می شود
جراحی پاکسازی گردن (neck dissection)
در بسیاری از موارد سرطان گردن که دیر تشخیص داده شده اند و یا توده در گردن بیمار ایجاد شده است باید مسیر نفوذ سرطان به گردن پاکسازی شود در مورد اول هدف پیشگیری است در مورد دوم هدف درمان است
عوارض احتمالی جراحی سرطان دهان
خونریزی شدید
رخ دادن این حالت پس از جراحی نیاز به منتقل کردن بیمار به اتاق عمل جهت کنترل خونریزی دارد. این حالت بیشتر در افراد با فشار خون بالا، بیماری انعقادی و مصرف داروهای ضد انعقاد رخ می دهد.
عفونت
معمولا در افراد با نقص سیستم ایمنی مثل افراد تحت اشعه درمانی و شیمی درمانی و مبتلایان به دیابت و… و مصرف دخانیات و الکل و … و بهداشت ضعیف دهان و یا قطع خودسرانه آنتی بیوتیک رخ می دهد. علائم آن ترشح چرک ، تورم دردناک طولانی است.
بی حسی لب و چانه و دندانها یا زبان و کام و صورت
اگر عصب حسی آلوده به سرطان باشد ، باید در حین جراحی قطع و خارج گردد که منجر به بی حسی دائمی در محل مربوطه می شود
فلج حرکات صورت مثل لب ها
در مواردی که سرطان عصب حرکتی صورت را آلوده کرده باشد چاره ای جز قطع عصب و پذیرش فلج حرکتی نیست . البته روش هایی برای بهبود حرکتی پس از جراحی وجود دارد
قطع فک
ممکن است قطعه ای از فک یا کل فک که به سرطان آلوده شده نیاز به قطع و خارج کردن داشته باشد. معمولا در حین جراحی صرفا بر روی فک بیمار یه پلاک فلزی قرار داده می شود تا فک را ساپورت کند ولی بازسازی نهایی به حداقل یکسال دیگر موکول می شود
سوراخ شدن کف بینی یا کف سینوس بیمار
در سرطان فک بالا و کام محتمل است و موقتا با پانسمان و پروتز مسدود کننده پر می شود
عود سرطان دهان
احتمال این اتفاق وجود دارد خصوصا در موارد بسیار وسیع و بزرگ سرطان که بیمار خیلی دیر برای درمان مراجعه کرده باشد. البته در این موارد معمولا با شیمی درمانی و رادیوتراپی جلوی عود تا حد امکان گرفته می شود. اما در صورت عود سرطان و قابل جراحی بودن آن، باید جراحی مجدد انجام شود
مرگ حین جراحی یا در ICU در موارد بسیار پیشرفته و وخیم سرطان دهان
در موارد بسیار پیشرفته سرطان، از بیمار رضایت احتمال مرگ حین عمل یا در ICU گرفته می شود. قطعا هیچ وقت جراح یا متخصص بیهوشی با نیت آسیب زدن به بیمار دست به جراحی و بیهوش کردن بیمار نمی زند چه برسد به احتمال مرگ . اما حتما باید با بیمار مبتلا به سرطان پیشرفته صادق بود که اگر به هر دلیل بیمار مایل به پذیرش ریسک مرگ نیست از عمل انصراف دهد. متاسفانه ماهیت سرطان پیشرفته بسیار تهاجمی و گاهی غیر قابل پیش بینی است.
تومور های دهان و صورت چیست
توده های غیر طبیعی بافتی در بدن هستند که در اثر رشد بیش از حد سلولها ایجاد می شوند. تومور می تواند خوش خیم و یا بدخیم باشد.
تومور و سرطان تا حدی متفاوت هستند در واقع سرطان نوعی تومور هست ولی همیشه بدخیم است و می تواند بسرعت در بدن پخش و بافتهای مختلف را درگیر کند .در صورتیکه تومور نوع خوش خیم هم دارد و ممکن است در یک اندام یا بافت مشخص از بدن ایجاد شود مثل عضله و استخوان.
علت ایجاد تومور
۱- اختلالات مادرزادی ، ژنتیکی و ارثی
۲-التهاب و عفونت مزمن طولانی مدت
۳- سیگار و قلیان و سایر دخانیات
۴- الکل
۵- سموم
۶- مواد شیمیایی
۷-کیست درمان نشده (در طولانی مدت)
علائم تومور فک و صورت
- تومورهای کوچک فکی ، اکثرا بدون علامت هستند و بصورت اتفاقی در تصویر پانورامیک تشخیص داده می شوند که خود این موضوع ارزش تصویر پانورامیک را بصورت چکاپ هر چند ساله نشان می دهد
- تومور های بزرگتر و خصوصا بدخیم علائم شدیدتری دارند : تورم فک و صورت- لق شدن دندانها- جابجا شدن دندانها- بی حسی لب و صورت- گاهی فلج صورت- ناقرینه شدن صورت
مدارک مورد نیاز قبل از جراحی تومور
- پانورامیک
- تصویر CT اسکن یا cbct (در تومورهای استخوانی) همراه با گزارش رادیولوژی
- تصویر CT اسکن با کنتراست یا MRI یا PET یا bone scan هسته ای همراه با گزارش رادیولوژی (در موارد تومور های بافت نرم یا بدخیم یا مشکوک به بدخیمی جهت تعیین دقیق وسعت تومور و ارزیابی متاستاز(تهاجم) آن به سایر بافتهای بدن)
- آزمایش خون و ادرار و کبد
- نمونه برداری از تومور و دریافت گزارش پاتولوژی
- فوتوگرافی دهان و صورت (عکس رنگی از تومور)
- اخذ مشاوره تخصص ی از پزشک مربوطه در صورت ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت ، اختلال تیروئیدی و ..
درمان تومور فک و دهان
تخلیه تومور
در مورد برخی از تومور های خوش خیم استخوانی که درون کپسول قرار گرفته اند و چسبندگی استخوانی ندارند انجام می شود. در تومورهای بدخیم و تهاجمی که احتمال متاستاز دارند ممنوع است.
قطع کامل تومور با حاشیه ای از بافت اطراف
خصوصا در تومور های بدخیم یا با رفتار تهاجمی و با احتمال دست اندازی به بافتهای اطراف این درمان انجام می شود . در این حالت تحت بیهوشی از طریق برش داخل دهانی یا پوستی ، تومور در دسترس قرار می گیرد و سپس تومور همراه با حاشیه چند میلیمتری یا چند سانتیمتری از بافت به ظاهر سالم اطراف از بدن بیمار خارج می شود.
پرتو درمانی (رادیوتراپی) و شیمی درمانی (کموتراپی)
در تومورهای بدخیم که به بافتهای اطراف یا دوردست تهاجم کرده اند بعنوان درمان مکمل جراحی انجام می شود و یا در مواردی که امکان جراحی تومور وجود ندارد یکی از تنها روشهای درمانی باقیمانده موثر است.
بازسازی و پیوند استخوان فک و صورت بعد از جراحی حذف تومور
در تومور های خوش خیم امکان ، بازسازی استخوان فک با کمک پیوند از استخوان لگن حتی همزمان با جراحی حذف تومور وجود دارد. در تومور های بدخیم ، توصیه می شود ، بیمار حداقل تا ۱ سال پس از جراحی حذف تومور تحت نظر جراح و انکولوژیست قرار داشته باشد و در صورت عدم عود تومور ، پیوند و بازسازی استخوان انجام شود.
مراقبت های پس از جراحی سرطان دهان و برداشت تومور
1.بی حسی لب و چانه بعد از جراحی قطع کامل فک رخ می دهد در غیر اینصورت سایر علائم کم حسی برگشت پذیر است.
2. داروهای تجویز شده پس از جراحی را طبق نسخه استفاده کنید:
مسکن-آنتی بیوتیک(تا آخرین عدد و سر ساعت) -پماد تتراسایکلین۱درصد(روی بخیه پوستی)-دهانشویه کلرهگزیدین-دهانشویه سرم نمکی و …
3. کمپرس یخ
در ۲ روز اول پس از جراحی با فواصل ۱۰ دقیقه ای استفاده کنید.
4. کشیدن بخیه
معمولا بخیه های دهانی جذبی هستند و نیازی به کشیدن ندارند ولی بخیه های پوستی پس از ۷ الی ۱۰ روز کشیده می شوند.
5.از وارد شدن ضربه به فک جلوگیری کنید
ضربه شدید به فک می تواند منجر به شکستن فک در محل جراحی توده شود البته در صورتیکه سرطان، استخوان فک را درکیر کرده باشد.
6. بهداشت دهان را بدقت رعایت کنید.
7. بمدت ۲ماه سیگار و قلیان نکشید.
8. از مصرف الکل پرهیز کنید.
9. در جراحی های کوچک در ۷ روز اول رژیم غذایی نرم و آبکی و ولرم داشته باشید پس از آن به رژیم غذایی معمول برگردید
اما در جراحی های وسیع که منجر به قطع بخش زیادی از فک شده است معمولا در ابتدا برای بیمار لوله تغذیه قرار داده می شود و پس از آن تا زمان بازسازی فک بهتر است از غذاهای نرم با حداقل نیاز به جویدن استفاده کنید.
10.در توده های بزرگ فک بالا ، بعد از خارج شدن توده ، حفراتی به داخل بینی و سینوس باز می شود که ابتدا توسط پانسمان پر می شود پس از ۷ الی ۱۰ روز این پانسمان برداشته می شود و یک پروتز پلاستیکی موقتا ناحیه را پر می کند تا در زمان مطلوب پیوند و بازسازی استخوان انجام شود.
11. در صورت انجام جراحی پاکسازی گردن، لوله درن در انتهای خط بخیه قرار داده می شود که خون تجمع یافته زیر پوست را بیرون می کشد.این لوله در روز اول و دوم فعال باشد در ادامه طبق صلاحدید جراح خارج خواهد شد.
12. ویزیت های دوره ای در سال اول با فاصله حداکثر ۳ ماه انجام شود.
13. از روز پس از جراحی شربت مولتی ویتامین را آغاز کنید یک قاشق غذاخوری بصورت روزانه
عوارض احتمالی جراحی تومور دهان و صورت
خونریزی شدید
رخ دادن این حالت پس از جراحی نیاز به منتقل کردن بیمار به اتاق عمل جهت کنترل خونریزی دارد.این حالت بیشتر در افراد با فشار خون بالا، بیماری انعقادی و مصرف داروهای ضد انعقاد رخ می دهد.
عفونت
معمولا در افراد با نقص سیستم ایمنی مثل افراد تحت اشعه درمانی و شیمی درمانی و مبتلایان به دیابت و… و مصرف دخانیات و الکل و … و بهداشت ضعیف دهان و یا قطع خودسرانه آنتی بیوتیک رخ می دهد. علائم آن ترشح چرک ، تورم دردناک طولانی است.
سوراخ شدن کف بینی یا کف سینوس بیمار
در تومور فک بالا و کام محتمل است و موقتا با پانسمان و پروتز مسدود کننده پر می شود.
قطع فک
ممکن است قطعه ای از فک یا کل فک که به تومور آلوده شده نیاز به قطع و خارج کردن داشته باشد. معمولا در حین جراحی صرفا بر روی فک بیمار یه پلاک فلزی قرار داده می شود تا فک را ساپورت کند ولی بازسازی نهایی بعد از اطمینان از عدم عود تومور انجام می شود. در تومورهای خوش خیم ممکن است بلافاصله بازسازی فک انجام شود.
موارد زیر مرتبط با تومور های بدخیم و تهاجمی است :
بی حسی لب و چانه و دندانها یا زبان و کام و صورت: اگر عصب حسی آلوده به تومور بدخیم باشد ، باید در حین جراحی قطع و خارج گردد که منجر به بی حسی دائمی در محل مربوطه می شود
فلج حرکات صورت مثل لب ها: در مواردی که تومور بدخیم عصب حرکتی صورت را آلوده کرده باشد چاره ای جز قطع عصب و پذیرش فلج حرکتی نیست . البته روش هایی برای بهبود حرکتی پس از جراحی وجود دارد.
عود تومور بدخیم و تهاجمی: در صورت بروز نیاز به جراحی مجدد دارد
مرگ حین جراحی یا در ICU در موارد بسیار پیشرفته و وخیم تومور بدخیم دهان و صورت: در موارد بسیار پیشرفته تومور بدخیم، از بیمار رضایت احتمال مرگ حین عمل یا در ICU گرفته می شود. قطعا هیچ وقت جراح یا متخصص بیهوشی با نیت آسیب زدن به بیمار دست به جراحی و بیهوش کردن بیمار نمی زند چه برسد به احتمال مرگ . اما حتما باید با بیمار مبتلا به تومور بدخیم پیشرفته صادق بود که اگر به هر دلیل بیمار مایل به پذیرش ریسک مرگ نیست از عمل انصراف دهد. متاسفانه ماهیت تومور بدخیم پیشرفته بسیار تهاجمی و گاهی غیر قابل پیش بینی است.
کیست های دهان و صورت چیست
حفره های استخوانی که معمولا پر از مایع هستند و توسط یک دیواره پوشانده می شوند. کیست های صورتی عمدتا در استخوان فک ایجاد می شوند ؛البته امکان تشکیل کیستهای پوستی در سر ، صورت و گردن هم وجود دارد. شایعترین کیست فکی که احتمالا با آن آشنا هستید کیست اطراف ریشه دندان عفونی است که بصورت حفره های سیاه رنگ در نوک ریشه دندانها در تصویر پانورامیک دیده می شود. کیستها در گذر زمان رشد می کنند و بزرگ می شوند و اگر نادیده گرفته و درمان نشوند ،می توانند منجر به تخریب شدید استخوان شوند.
علت ایجاد کیست دهان
۱- عفونت و آبسه دندان
۲- دندان عقل نهفته و سایر دندانهای رویش نیافته
۳-کیستهای ژنتیکی و مادرزادی
علائم کیست دهان
خیلی از اوقات بدون علامت هستند و در تصاویر پانورامیک بصورت اتفاقی توسط دندانپزشک تشخیص داده می شوند. تورم فک ، کام یا صورت که اکثرا بدون درد هست. این تورم بدنبال رشد و بزرگ شدن کیست رخ می دهد. کیستها در صورت بروز عفونت دردناک می شوند و ممکن است ترشح چرک نیز داشته باشند.
مدارک مورد نیاز قبل از جراحی کیست
۱-پانورامیک
۲-تصویر cbct یا CT اسکن( در کیستهای بزرگ)
۳-آزمایش خون و ادرار( در صورت نیاز به جراحی در اتاق عمل تحت بیهوشی)
۴-نمونه برداری از کیست (در کیست های بزرگ انجام می شود)
۵-فوتوگرافی دهان و صورت(عکس رنگی در صورت وجود علائم بالینی)
۶-اخذ مشاوره تخصصی از پزشک مربوطه در صورت ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت ، اختلال تیروئیدی و …
درمان کیست دهان
تخلیه کامل کیست
در مورد کیست های کوچکتر فکی ،عمدتا جراحی تحت بی حسی و در مطب انجام می شود . برش داخل دهان زده می شود . و سپس کیست بصورت کامل تخلیه می شود. و در صورت صلاحدید جراح و وجود شرایط مطلوب، همزمان پیوند استخوان جهت پر کردن حفره استخوانی انجام می شود.
در مورد کیست های پوستی ، برش بر روی پوست زده و کیست تخلیه می شود. معمولا برش ها به گونه ای طراحی و سپس بخیه می شوند که تا حد امکان محل برش پس از ترمیم ، محو شود.
مارسوپیالیزیشن
در مورد کیست های بزرگ فکی ، همزمان با نمونه برداری از کیست ، یه سوراخ یا پنجره بر روی کیست ایجاد می شود و یک درپوش بر روی آن قرار داده می شود .پس از ترمیم دهانه پنجره ، بیمار باید بصورت روزانه از طریق این پنجره ، با کمک سرم استریل، فضای داخل کیست را شستشو دهد. این درمان گاهی ۹ الی ۱۲ ماه طول می کشد اما نتایج شگفت انگیزی دارد و می تواند باعث کوچکتر شدن ابعاد کیست شود (مثلا از قطر ۵سانتیمتر به ۱سانتیمتر).بعد از این تغییر سایز ، بیمار صرفا یک جراحی ساده و کوچک راجهت تخلیه کیست تجربه می کند.
مراقبت های پس از جراحی کیست دهان
۱- اگر پنجره شستشوی کیست دارید، هر روز حداقل ۲ بار درپوش را بردارید و حفره را با سرنگ پر از سرم استریل شستشو دهید . اینکار بمدت ۹ ماه ادامه یابد.
۲- داروهای تجویز شده پس از جراحی را طبق نسخه استفاده کنید:
مسکن-آنتی بیوتیک(تا آخرین عدد و سر ساعت) -پماد تتراسایکلین۱درصد(روی بخیه پوستی)-دهانشویه کلرهگزیدین-دهانشویه سرم نمکی
۳- کمپرس یخ
در ۲ روز اول پس از جراحی با فواصل ۱۰ دقیقه ای استفاده کنید
۴- کشیدن بخیه
معمولا بخیه های دهانی جذبی هستند و نیازی به کشیدن ندارند ولی بخیه های پوستی پس از ۵ الی ۷ روز کشیده می شوند
۵- از وارد شدن ضربه به فک جلوگیری کنید
ضربه شدید به فک می تواند منجر به شکستن فک در محل تخلیه کیست شود.
۶- بهداشت دهان را بدقت رعایت کنید
۷- بمدت ۱الی۲ماه سیگار و قلیان نکشید
۸- از مصرف الکل پرهیز کنید.
۹- در ۳ روز اول رژیم غذایی آبکی و سرد داشته باشید پس از آن به رژیم غذایی معمول برگردید.
۱۰- از روز پس از جراحی شربت مولتی ویتامین را آغاز کنید یک قاشق غذاخوری بصورت روزانه
عوارض احتمالی جراحی کیست دهان
خونریزی شدید: در جراحی کیست نادر است.این حالت بیشتر در افراد با فشار خون بالا، بیماری انعقادی و مصرف داروهای ضد انعقاد رخ می دهد
عفونت: معمولا در افراد با نقص سیستم ایمنی مثل افراد تحت اشعه درمانی و شیمی درمانی و مبتلایان به دیابت و… و مصرف دخانیات و الکل و … و بهداشت ضعیف دهان و یا قطع خودسرانه آنتی بیوتیک رخ می دهد.
بی حسی لب و چانه و دندانها یا زبان و کام و صورت: این حالت نادر است و در اکثر موارد موقتی و برگشت پذیر است.
قطع فک: در کیست های بسیار بزرگ هم حتی تلاش جراح این است که از طریق مارسوپیالیزیشن ، فک را قطع نکند و استخوان را حفظ کند.
سوراخ شدن کف بینی یا کف سینوس بیمار: در کیست های بزرگ فک بالا و کام محتمل است و موقتا با پانسمان و پروتز مسدود کننده پر می شود.
عود کیست: بسیار نادر است . نیاز به جراحی مجدد دارد.
کلام آخر
در صورت نیاز به اخذ مشاوره یا بروز هر مشکلی پس از جراحی ، با ما در تماس باشید ؛ تا پایان دوره درمان در کنار شما خواهیم بود. شماره تماس مطب دکتر پاچناری (اخذ نوبت) ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
مشاوره در واتس اپ یا تلگرام
۰۹۱۸۸۸۱۷۹۱۸
پیج اینستاگرام
@dr.hamid.pachenari
