تحلیل استخوان فک، از علائم خاموش تا عوارض جدی
شناخت علائم و روش درمان تحلیل استخوان فک برای شروع درمان این مشکل یکی از مهمترین قدم‌هایی است که باید بردارید. استخوان فک ستون اصلی سلامت دهان و دندان است و در جویدن و صحبت کردن نقش مهمی دارد. تصور کنید این پایه محکم به تدریج ضعیف شده و از حجم آن کاسته شود، نتیجه این تحلیل رفتن استخوان نه تنها از دست رفتن دندان‌هاست بلکه ظاهر صورت را هم تغییر داده و روی کیفیت زندگی فرد تاثیر می‌گذارد. تحلیل استخوان فک معمولا به دلیل بی‌توجهی به سلامت دهان و دندان رخ می‌دهد. اما درمان تحلیل استخوان لثه با روش‌هایی مثل پیوند استخوان فک از لگن امکان‌پذیر است. این پدیده در بعضی موارد در سکوت و بدون علائم اولیه واضح پیش می‌رود و یکدفعه عوارضی جدی از خودش نشان می‌دهد. از طرفی بالا رفتن سن هم روی این موضوع تاثیر دارد. بیماری‌های لثه، افتادن دندان‌ها و حتی عادات ناسالم هم می‌توانند از علل کم شدن تراکم بافت استخوانی باشند.
در این مقاله قصد داریم با روند تحلیل رفتن استخوان فک، علائم و روش‌های درمان آن بیشتر آشنا شویم. اگر می‌خواهید بدانید تحلیل استخوان فک بالا به چه صورت است یا امکان تحلیل استخوان فک در ایمپلنت وجود دارد یا نه در ادامه با ما همراه باشید.
در کلینیک دکتر حمید پاچناری، متخصص جراح فک و صورت در زعفرانیه تهران، انواع عمل‌های درمانی مربوط به مشکلات دهان و دندان با بهترین تکنیک‌ها و متناسب با شرایط بیمار انجام میشود. برای درمان تحلیل استخوان فک با پیوند استخوان یا سینوس لیفت، کاشت ایمپلنت دندان، پیوند استخوان فک از لگن می‌توانید به کلینیک دکتر پاچناری مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره یا اخذ نوبت همین حالا تماس بگیرید. ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
منظور از تحلیل استخوان چیست؟
قبل از اینکه با علائم و روش درمان تحلیل استخوان فک آشنا شویم بیایید ببینیم دقیقا منظور از تحلیل استخوان فک چیست. وقتی بافت استخوانی کاهش پیدا می‌کند و حجم و تراکم خود را از دست می‌دهد و ضعیف میشود در واقع تحلیل استخوام فک اتفاق افتاده است. استخوان فک که دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارد مثل یک ستون برای ساختار صورت عمل می‌کند. در حالت عادی استخوان فک در یک چرخه طبیعی مدام بازسازی میشود. در این چرخه سلول‌های استئوکلاست استخوان قتدیمی را تجزیه می‌کنند و سلول‌های استئوبلاست استخوان جدید می‌سازند. وقتی این تعادل به هم می‌خورد استخوان تراکم خود را به تدریج از دست می‌دهد. یکی از مهمترین دلایل به هم خوردن این تعادل افتادن دندان‌هاست، وقتی دندانی در استخوان فک وجود ندارد عملا نیرویی برای جویدن اعمال نمی‌شود و بدن استخوان فک را یک ناحیه غیرضروری تلقی می‌کند و کاری هم برای تقویت آن انجام نمی‌دهد.
این اتفاق به تدریج جلو می‌رود و گاهی علائم تحلیل استخوان فک با گذر زمان و پیش آمدن مشکلات جدی‌تر خودش را نشان می‌دهد. مشکلاتی مثل ناتوانی در استفاده از پروتزهای دندانی یا تغییر شکل صورت از این قبیل مشکلات هستند. تحلیل استخوان فک در افراد مسن بیشتر اتفاق می‌افتد چون در این افراد سرعت بازسازی استخوان کم میشود. گرچه عوامل محیطی و سبک زندگی هم نقش مهمی در این مورد دارد.
علل تحلیل استخوان فک
کم شدن تراکم بافت استخوانی دلایل داخلی و خارجی مختلفی دارد. این دلایل تعادل طبیعی بدن در بازسازی استخوان را به هم می‌زند. از دست رفتن دندان شایع‌ترین علت این مشکل است. ریشه‌های دندان‌ها یکی از عوامل محکم شدن استخوان فک هستند وقتی ریشه‌ای در استخوان وجود نداشته باشد عملا استخوان آن ناحیه تحریک نمی‌شود و بدن به تدریج استخوان آن قسمت را جذب می‌کند. بیماری‌های لثه مثل پریودنتیت نیز از جمله مواردی هستند که منجر به بروز علائم تحلیل استخوان فک میشود. در اثر این بیماری‌ها باکتری‌های موجود در پلاک دندانی به بافت لثه و استخوان زیرش حمله می‌کنند و کم کم آن را از بین می‌برند. مشکلات سینوسی هم میتواند روی تحلیل استخوان فک بالا تاثیر داشته باشد. چون فشار سینوس‌ها بعد از کشیدن دندان‌های مولر میتواند روند تحلیل استخوان را سریع‌تر کند. ناهماهنگی دندان‌ها هم یک عامل دیگر این مشکل است. این ناهماهنگی‌ها توزیع نیروی جویدن را نامتوازن می‌کند و آن بخش‌هایی که کمتر در اثر جویدن تحریک می‌شوند کم‌کم تحلیل می‌روند.
شرایط پزشکی مثل عفونت‌های استخوانی یا تومورها هم می‌توانند به استخوان آسیب برسانند. عوامل ژنتیکی، مانند نبود مادرزادی برخی دندان‌ها یا ساختار ضعیف استخوان، نیز خطر ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهند. استفاده طولانی‌مدت از پروتزهای سنتی که روی لثه قرار می‌گیرند و هیچ ارتباط خاصی با استخوان فک ندارند و بافت آن را تحریک نمی‌کنند هم می‌توانند باعث کم شدن تراکم بافت استخوانی شوند. عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن جریان خون را به لثه و استخوان کم می‌کند و باعث تحلیل رفتن استخوان میشود. کمبود مواد مغذی مثل کلسیم و ویتامین D هم میتواند تاثیر منفی داشته باشد. این عوامل نشان می‌دهند که تحلیل استخوان فک اغلب نتیجه ترکیبی از بی‌توجهی به سلامت دهان و مشکلات جسمی است، اما با آگاهی و مراقبت میتوان جلوی بروز علائم تحلیل استخوان فک را گرفت.
علائم تحلیل استخوان فک
علائم کم شدن تراکم بافت استخوانی عموما یواش یواش ظاهر می‌شوند و در مراحل اولیه یا فرد اصلا متوجه نمی‌شود یا آنها را نادیده می‌گیرد. در ادامه بعضی از مهمترین علائم تحلیل استخوان فک را بررسی می‌کنیم:
- احساس جمع شدن دهان به سمت داخل صورت یکی از اولین نشانه‌های مشکلات دندانی و کاهش حجم استخوان فک است. در این شرایط چانه برجسته‌تر به نظر می‌رسد و گونه‌ها دچار فرورفتگی می‌شوند. دلیلش این است که دیگر استخوان فک نمیتواند بافت‌هار نرم صورت را حمایت کند و در نتیجه ظاهر پیرتر به نظر می‌رسد.
- چین و چروک‌های عمیق اطراف دهان و لب‌ها نیز یکی از علائم تحلیل استخوان فک است. همانطور که گفتیم با کم شدن حجم استخوان‌ها دیگر بستر مناسبی برای بافتها و عضلات صورت وجود ندارد و در نتیجه بافتها دچار چین و چروک‌های عمیق می‌شوند.
- وقتی استخوان کافی وجود ندارد پروتزهای دندانی هم بستر مناسبی برای محکم ماندن ندارند و به تدریج لق می‌شوند.
- جابجایی یا شل شدن دندان‌های باقی‌مانده نیز یکی از علائم واضح و ناراحت‌کننده کم شدن تراکم بافت استخوانی است. درواقع استخوان فک دیگر آنقدر تراکم ندارد که دندان‌ها را نگهدارد. این مسئله میتواند عملکرد جویدن و حتی حرف زدن را مختل کند.
- نازک‌تر به نظر آمدن لب‌ها و پیری زودرس صورت را احتمالا در خیلی از افراد سن بالایی که دندان‌های سالمی هم ندارند دیده‌اید. وقتی زیر عضلات و پوست صورت استخوان کافی وجود ندارد لب‌ها کم‌کم نازک می‌شوند و صورت خیلی پیرتر از سن واقعی خودش به نظر می‌رسد.
- یک علامت شایع دیگر این مشکل سردرد، درد در فک و مشکل در جویدن و حرف زدن است. این علائم کیفیت زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند.
انواع تحلیل استخوان فک
کم شدن تراکم بافت استخوانی را میتوان بر اساس مکان و شدت آن به چند نوع تقسیم کرد: تحلیل افقی، تحلیل عمودی، تحلیل موضعی و تحلیل کلی. در تحلیل افقی اول عرض استخوان کم میشود که معمولا با از دست رفتن دندان‌ها اتفاق می‌افتد و در ادامه فک باریک میشود. وقتی تحلیل افقی اتفاق می‌افتد استخوان فک دیگر توان نگه داشتن پروتزها را ندارد. در تحلیل عمودی ولی اول ارتفاع استخوان فک کم میشود و باعث فرو رفتن صورت و کوتاه شدن فاصله بین بینی و چانه میشود. در تحلیل ترکیبی نیز هر دو مدل افقی و عمودی با هم اتفاق می‌افتد که نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری هم دارد. تحلیل موضعی عموما در یک ناحیه اتفاق می‌افتد و دلیلش عمدتا عفونت یا ضربه است اما میتواند خیلی سریع رشد کند. تحلیل کلی، که کل فک را درگیر می‌کند و اغلب با بیماری‌های جسمی مثل پوکی استخوان مرتبط است.
علائم و درمان تحلیل استخوان فک بالا
تحلیل استخوان فک بالا معمولا به مشکلات سینوسی ارتباط دارد. سینوس‌های فکی می‌توانند بعد از کشیدن دندان‌های مولر فشار بیشتری به فک وارد کنند و باعث سریع‌تر شدن تحلیل رفتن فک شوند. در این نوع تحلیل دندان‌های بالایی لق می‌شوند و جویدن برای بیمار سخت میشود. تغییرات ظاهری مثل فرو رفتن گونه‌ها و جمع شدن لب‌ها از علائم تحلیل استخوان فک بالا هستند. برای درمان تحلیل استخوان فک بالا معمولا پیوند استخوان فک انجام میشود. پس از پیوند استخوان فک بیمار میتواند ایمپلنت یا پروتز انجام دهد.
علائم و درمان تحلیل استخوان فک پایین
تحلیل فک پایین بیشتر روی حرف زدن و جویدن فرد تاثیر دارد. فک پایین مهمترین نقش را در حرکت فک دارد و ضعیف شدن آن طبیعتا تاثیر منفی روی این عملکردها دارد. برجسته شدن چانه و ناهماهنگی در ظاهر از علائم تحلیل استخوان فک پایین است. علاوه بر اینکه به دلیل نبود استخوان کافی دندان‌ها لق می‌شوند و استفاده از پروتز هم سخت‌تر میشود. برای درمان تحلیل استخوان فک پایین معمولا ایمپلنت را پیشنهاد می‌کنند. ایمپلنت‌ها استخوان فک را تحریک کرده و با حفظ ساختار آن جلوی پیشرفت تحلیل را می‌گیرند.
روش درمان تحلیل استخوان فک
برای درمان تحلیل استخوان فک روش‌های مختلفی وجود دارد. انتخاب روش مناسب به شدت مشکل بیمار و علت آن بستگی دارد. معمولا برای درمان این مشکلی ترکیبی از روش‌های جراحی و غیرجراحی را به کار می‌برند. در ادامه به بعضی از موثرترین روش‌های درمان این مشکل اشاره می‌کنیم:
ایمپلنت‌های دندانی
ایمپلنت دندان یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان تحلیل استخوان فک و جلوگیری از پیشروی آن است. پایه‌های تیتانیومی ایمپلنت مثل ریشه دندان طبیعی عمل می‌کند و با تحریک بافت استخوان جلوی تحلیل رفتن آن را می‌گیرد. گرچه کاشت ایمپلنت به یک بستر قوی و مناسب نیاز دارد و در صورتی که استخوان فک تراکم خود را از دست داده باشد باید با درمان‌های جانبی مثل پیوند استخوان بستر مناسب برای کاشت ایمپلنت را آماده کرد.
پیوند استخوان
پیوند استخوان یکی از کلیدی‌ترین روش‌ها برای درمان تحلیل شدید استخوان فک است. در این فرآیند بافت استخوانی جدید را به ناحیه آسیب‌دیده اضافه می‌کنند. این بافت استخوانی جدید هم میتواند از بدن خود بیمار باشد که معمولا با پیوند استخوان فک لگن انجام میشود، یا باید از منابع صنوعی یا حیوانی باشد. این بافت جدید به تدریج با استخوان طبیعی فرد ادغام میشود و حجم و تراکم استخوان به حالت طبیعی برمی‌گردد. معمولا بعد از پیوند استخوان فک ایمپلنت انجام میشود ولی دوره نقاهت پیوند استخوان باید کامل شود و بعد ایمپلنت انجام دهند.
دارودرمانی
دارودرمانی در درمان تحلیل استخوان فک نقش مکمل دارد. داروهایی که التهاب را کاهش می‌دهند مثل آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت‌ها و مکمل‌هایی مانند کلسیم و ویتامین D برای تقویت بازسازی استخوان مناسب هستند. در بعضی موارد پیشرفته هم برای جلوگیری از تحلیل بیشتر و کم کردن سرعت آن داروهای خاصی تجویز می‌کنند. البته دارودرمانی نمیتواند به تنهایی مشکل تحلیل استخوان را برطرف کند اما اثربخشی درمان‌های دیگر را بالا می‌برد.
کورتاژ لثه
کورتاژ لثه فرآیندی است که در آن بافت‌های عفونی یا مرده از لثه‌ها حذف می‌شوند تا التهاب کم شده و استخوان فرصت بازسازی پیدا کند. این روش معمولا برای درمان بیماری‌های پیشرفته لثه مانند پریودنتیت که یکی از دلایل اصلی کم شدن تراکم بافت استخوانی است استفاده میشود. کورتاژ میتواند با جراحی همراه باشد و نیاز به مراقبت‌های پس از عمل دارد، اما میتواند به طور قابل توجهی سلامت لثه و استخوان را بهبود بخشد.
انواع، علائم و روش درمان تحلیل استخوان فک
| نوع تحلیل | علل اصلی | علائم شایع | روش درمان پیشنهادی |
| افقی | از دست رفتن دندان‌ها به دلیل کشیدن، بیماری لثه، یا ضربه. عدم تحریک استخوان توسط ریشه‌های دندان که منجر به کاهش تدریجی حجم استخوان در عرض فک میشود. این مشکل معمولاً پس از چندین سال بی‌دندانی یا استفاده از پروتزهای نامناسب تشدید میشود. | باریک شدن عرض فک که باعث کاهش حمایت از بافت‌های نرم صورت میشود؛ لق شدن پروتزهای دندانی به دلیل عدم تناسب با ساختار فک؛ تغییر در ظاهر صورت مانند فرو رفتگی گونه‌ها و برجستگی نسبی چانه؛ دشواری در جویدن یا قرارگیری پروتزها. | ایمپلنت‌های دندانی برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته و تحریک استخوان؛ پیوند استخوان برای بازسازی عرض فک با استفاده از مواد بیولوژیک یا مصنوعی؛ پروتزهای ثابت یا متحرک با طراحی دقیق برای تطابق با ساختار جدید فک؛ معاینات دوره‌ای برای جلوگیری از تحلیل بیشتر. |
| عمودی | بیماری‌های لثه (مانند پریودنتیت) که به تخریب بافت استخوانی منجر میشود؛ تحلیل استخوان در اثر عفونت مزمن یا التهاب طولانی‌مدت؛ کاهش ارتفاع استخوان به دلیل فشار بیش از حد پروتزها یا عادات نادرست جویدن. | فرو رفتن صورت به داخل، به‌ویژه در ناحیه گونه‌ها و لب‌ها، که باعث ظاهری پیرتر از سن واقعی میشود؛ نازک شدن لب‌ها و ایجاد چین و چروک‌های عمیق اطراف دهان؛ مشکلات در گفتار و جویدن به دلیل کاهش حمایت استخوانی؛ عدم تناسب پروتزهای دندانی. | پیوند استخوان برای بازسازی ارتفاع فک با استفاده از مواد پیوندی (اتوگرافت، آلوگرافت یا مواد مصنوعی)؛ دارودرمانی برای کنترل عفونت یا التهاب لثه (مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا دهان‌شویه‌های ضدعفونی)؛ جراحی بازسازی لثه در موارد پیشرفته؛ استفاده از پروتزهای موقت تا تکمیل بازسازی استخوان. |
| ترکیبی | ترکیبی از بیماری‌های لثه، عفونت‌های مزمن، ضربه‌های شدید به فک، یا از دست رفتن چندین دندان به طور همزمان؛ فشارهای مکانیکی نادرست از پروتزهای غیراستاندارد؛ عوامل سیستمیک مانند دیابت یا پوکی استخوان که تحلیل استخوان را تسریع می‌کنند. | تغییرات گسترده در ساختار فک، از جمله کاهش عرض و ارتفاع استخوان؛ لق شدن دندان‌های باقی‌مانده یا پروتزها؛ تغییر شدید ظاهر صورت، مانند فرو رفتگی گونه‌ها و چانه برجسته؛ مشکلات عملکردی مانند درد فک، دشواری در جویدن و حتی اختلالات گفتاری. | جراحی بازسازی فک با پیوند استخوان ترکیبی برای بازگرداندن عرض و ارتفاع؛ کورتاژ لثه برای حذف بافت‌های عفونی و تحریک رشد استخوان؛ ایمپلنت‌های دندانی در صورت امکان برای تثبیت ساختار؛ درمان‌های مکمل مانند لیزر درمانی برای بهبود بافتها؛ برنامه‌ریزی درمانی بلندمدت با نظارت متخصص. |
| موضعی | ضربه موضعی به یک ناحیه خاص از فک (مانند تصادف یا آسیب ورزشی)؛ عفونت‌های دندانی محدود مانند آبسه ریشه‌ای؛ فشار بیش از حد روی یک دندان یا ناحیه خاص به دلیل عادات نادرست مانند دندان‌قروچه (بروکسیسم). | درد موضعی در ناحیه آسیب‌دیده که ممکن است با تورم یا حساسیت همراه باشد؛ لق شدن یا جابجایی دندان‌های خاص در ناحیه تحلیل؛ کاهش حمایت استخوانی در یک نقطه خاص که میتواند به از دست رفتن دندان منجر شود؛ مشکلات محدود در جویدن یا احساس ناراحتی در ناحیه. | ایمپلنت موضعی برای جایگزینی دندان از دست رفته در ناحیه خاص؛ پیوند استخوان موضعی با مواد بیولوژیک یا مصنوعی برای بازسازی ناحیه آسیب‌دیده؛ درمان ریشه یا کشیدن دندان در صورت عفونت شدید؛ استفاده از محافظ‌های دندانی برای جلوگیری از آسیب بیشتر در موارد بروکسیسم؛ پیگیری منظم برای نظارت بر بهبود ناحیه. |
عوارض تحلیل استخوان فک
تحلیل استخوان فک در صورت درمان نشدن میتواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد. افتادن دندان‌های بیشتر، تغییر شدید در ساختار صورت مثل فرو رفتن شدید گونه‌ها و نازک شدن لب‌ها، عدم توانایی در جویدن و حرف زدن از عوارض اصلی و شایع این مشکل هستند. مهمتر از همه تمامی این تغییرات می‌توانند اعتمادبه‌نفس فرد را تحت تاثیر قرار دهند و روی زندگی روزمره‌اش اثر منفی داشته باشند. از طرفی با کم شدن تراکم بافت استخوانی احتمال اینکه فرد موقع استفاده از پروتزهای دندانی دچار عفونت‌های دهانی شود وجود دارد. حتی در موارد شدیدتر استخوان آنقدر تحلیل می‌رود که عمل جویدن درست انجام نمی‌شود و فرد در طولانی مدت دچار مشکلات گوارشی میشود.
جلوگیری از تحلیل استخوان فک
با بالا رفتن سن تحلیل رفتن استخوانهای بدن امری طبیعی است اما با بعضی از مراقبت‌های پیشگیرانه می‌توانید جلوی کم شدن تراکم بافت استخوانی را بگیرید. اول از همه حفظ مرتب بهداشت دهان و دندان و روزی دوبار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نقش مهمی در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های لثه و افتادن دندان‌ها دارد. سعی کنید همیشه رژیم غذایی‌تان شامل کلسیم، ویتامین D و پروتئین باشد تا استخوان‌ها تقویت شوند. ترک سیگار و کم کردن مصرف الکل هم میتواند به بهتر شدن جریان خون در لثه‌ها کمک کند. در صورتی که یکی یا چند دندان افتاده دارید سریعا برای درمان جایگزین و کاشت ایمپلنت اقدام کنید تا تراکم استخوان شما حفظ شود.
در نهایت
آشنایی با علائم و روش درمان تحلیل استخوان فک میتواند جلوی پیشرفت این بیماری را بگیرد و به درمان به موقع کمک کند. با درمان سریع و به موقع می‌توانید جلوی بروز عوارض و مشکلات جدی‌تر را بگیرید و سلامت دهان و دندان خود را حفظ کنید. در کلینیک دکتر پاچناری انواع درمان‌های مناسب برای مشکل تحلیل استخوان فک مثل کاشت ایمپلنت ساب پریوستئال و پیوند استخوان با بهترین امکانات و تجهیزات روز انجام میشود. برای این درمان حساس به تجربه و مهارت دکتر پاچناری اعتماد کنید تا ضمن رسیدن به نتیجه دلخواه سلامت دهان و دندان خود را تضمین کنید. برای رزرو نوبت یا دریافت مشاوره همین حالا تماس بگیرید. ۰۲۱۲۶۲۰۵۶۱۰ – ۰۹۹۱۲۷۴۱۰۲۷
سوالات متداول
آیا با کاشت ایمپلنت روند تحلیل استخوان متوقف میشود؟
بله، با کاشت ایمپلنت این روند تا حد زیادی کند میشود و حتی در سنین پایینتر کاملا متوقف میشود.
با مصرف کلسیم میتوان جلوی کم شدن تراکم بافت استخوانی را گرفت؟
کلسیم به تنهایی نمیتواند جلوی روند این بیماری را بگیرد اما میتواند روند تخریب بافتها را کمی کُندتر کند.
آیا جلوگیری از تحلیل استخوان فک امکان‌پذیر است؟
بله با رعایت بهداشت عمومی دهان و دندان و مصرف کلسیم و ویتامین D می‌توانید جلوی این مشکل را تا حد زیادی بگیرید.
